"Хайртай л бол болоо" гэж vv?

Би чамдаа маш их хайртай, тэгээд л болоо. Бидэнд єєр юу ч хэрэггvй.
Олон олон залуус бие биедээ дурлаж, хайр сэтгэлдээ мансууран жаргаж,
бахдан биширч байхдаа ингэж хэлдэг, бас ингэж л боддог. Харин гэрлэж, хамтран амьдарч эхэлснээс нэлээд хугацааны дараа, єєр хоорондоо муудалцан зєрчилдєж, тэр ч бvv хэл салж сарних дээрээ хvрэхдээ, "хайр гэдэг чинь ер нь юу юм бэ?" хэмээн єєрєєсєє асууна. Орчноо ажих ахул, єєртэй нь зовлон шаналал ижил олон хvмvvсийг мэдрэхдээ "за даа бvгд л адил байх юм даа"

хэмээн хувь заяатайгаа эвлэрэх нь бий. Нэрт зохиолч Ч.Лодойдамба гуай нэгэнтээ "энэ хорвоод сайхан хайр гэж байдаг юм шvv, тvvнийг олбол алдаж болдоггvй юм" гэж хэлсэн vгийг хvн болгон мэдэх авч, чухам сайхан хайраа хэрхэн бий болгохоо тэр болгон мэдэхгvй. Энэ талаар залууст хэн ч хэлж сануулахгvй болохоор, єєрийн мэдрэмж, хэр хэмжээгээрээ л амьдралдаа ханддаг. Зарим нь хичээж тэвчиж, ухаарч ойлгож байж сайхан хайраа бий болгож чадна. Харин зарим нь гал халуунаар дvрэлзэж асан тэр их хайр нь хаана хэзээ хєрч орхисныг, сэтгэлд нь бялхаж цалгиж асан тэр дvvрэн хайр нь хаана хэзээ асгарч дундарч орхисныг ойлгож ядан гайхаширна.

Нээрээ энэ амьдралд бие биедээ хайртай л бол болоо гэж vv?

Зєрчилдєєн хэрvvл гэдэг...
Бие биедээ дурлаж, хайрласан хосууд дурлалын бал бурмыг амталж, нэгэн гэртээ орж, аз жаргал хайр энхрийллээр бялхаж, цалгиж эхэлснээс багагvй хугацааны дараа зєрчилдєж эхэлдэг. Хvvхэд ахуй цагаасаа олж авсан хvмvvжил, дадал хэвшил, итгэл vнэмшлийн зєрчилдєєн.

...Єглєє босоод ороо хураахгvй байх, хоолоо идээд аяга тавгаа хурааж, угаахгvй байх, тайлсан хувцсаа эвхэж тавихгvй байх, онгойлгосон хаалгаа хаахгvй байх, за тэгээд хурхирах, хэрхрэх, цэгцгvй байх гээд, болзож уулзах мєчдєє анзаарч мэдэх аргагvй олон сул талуудыг ажиглан мэдэрнэ. Анхандаа тоглоом шоглоомоор бие биедээ сануулавч, єєрийнхєєрєє байх хvсэл, єєрийгєє зєвтгєх ємєєрєл, эрхлэх, хvндлvvлэх, давуу байдлаа хадгалах хvсэл, оролдлогын улмаас маргаан болон даамжирдаг.

Аядуухан эхэлсэн маргаан аажим аажмаар хэрvvл болон хувирах нь олонтаа. Гэр бvлийн маргаанд ялагч байдаггvй тоглоомын дvрмээр, уурын мунхагаар, бие биеэ давж гарах хvслээр хэлсэн муу vг болгон, сэтгэл зvрхийг "шархлуулна". Маргалдаж мэтгэлцэх vедээ, бие биенээ давж дийлэх хvслээр, бодлогогvй болгоомжгvй хэлсэн муу, мунхаг vгнийхээ тєлєє харамсахгvйгээр барахгvй "энэ минь надад хайртай юм чинь гомдохгvй ээ " гэж єєрийгєє "тайвшруулах ".

Дараа нь эвлэрч, бие биенээ уучилж, тэврэлдэн эрхлэвч, тэрхэн хоромд хэлсэн муу vг нь цээжний гvнд "хєндvvрлэх ". Олон олон маргаанд хосууд, ихэвчлэн бие биенийхээ эмзэг газар нь "дарж ", гутааж, доош нь "хийж ", ялалт байгуулахыг оролддог. Анх танилцан, хайрлаж дурлах тэр мєчдєє итгэж ярьсан бvхнийг, бvтээгvй дэврvvн хvсэл мєрєєдлийг, тоглоом шоглоомын завсар хєгжилдєн ярьсан бvхнийг, энэ vедээ "хєндєх нь " сэтгэл санааг илvv "хиртээнэ". "Хог новш ", "єєдгvй амьтан ", "арчаагvй гуйлгачин " гэдэг бvдvvлэг vгнvvдээс илvvтэй "за чи надтай танилцахдаа хэн ч биш л байсан ", "чи ч хоосон мєрєєдлєєс юу ч vгvй амьтан ", "чиний мундаг гэж хаа байсан юм бэ?" гэх хэллэгvvд илvv хvндээр тусдаг.

Энэ бvхэн яг л бууны сум шиг зvрхийг "онож ", сэтгэлийг "vхvvлж ", итгэл урмыг "хугалж ", хайр сэтгэлийг "хєргєдєг " гэдгийг бид анзаардаггvй. Мунхаг муу vг гэдэг зvрх сэтгэлийн "шарх " бас "шаналгаа" байдаг аж.

Хэрэлдэж маргалдсаны дараа хэчнээн ичгvvртэй хэцvv байвч, нvд нvдээ харж суугаад чин сэтгэлээсээ ярилцаж, ойлголцож, бие биенээ уучилж, энэ vйлдлээ дахин давтахгvй байх нь "сайхан хайр "-ын эхлэл. Дараагийн удаа хичээж тэвчин єнгєрєєж, тэр нэгэн цагийн шаналлаа дахин амсахгvйг хичээх нь, хэрvvл маргаан багасан багассаар, бие биенээ ойлгож хvндлэхэд дєхєм болгодог аж.

Бахархал бишрэл алдагдах гэдэг...
Биднийг дээд сургуульд суралцаж ахуй цагт, манай ангийн нэгэн хєвvvн, дурласан охиныхоо тухай vргэлж л бидэнд магтан ярьдаг байлаа. Тvvний ярианаас, дурласан охин нь яг л "vлгэрийн гvнж " мэтээр бидэнд тєсєєлєгдєж, тэр гайхамшигт гvнжийг олж харахыг хvсэж, тvvнээс гуйна. Нэгэн удаа тэрээр найз охиноо бидэнд харуулахаар болж, болзсон газраа биднийг "нуув ". Алсаас болзоондоо яаран ирж яваа хєдєєний бололтой бор охиныг харсан нэгэн маань "єє, энэ чинь жирийн л нэг бор охин байна шvv дээ " хэмээн дуу алдахад, мєнєєх найз маань "чи миний нvдээр хар л даа " гэж чин сэтгэлээсээ бухимдан уурлаж билээ.

Бараг онигоо болтлоо яригдсан "миний нvдээр хар л даа" гэдэг хэллэг, дурласан хvний зvрхнээс гарч байгаа "уулга алдалт "байдгийг тэр vед л анзаарсан сан.

Залуус бие биедээ дурлаж байхдаа, бие биенээ vлгэрийн "гvнж ", "ханхvv " болгон тєсєєлж, яг л тvvн лугаа хувирган хардаг. "Тvvнээс минь єєр гайхамшигт нэгэн энэ ертєнцєд vгvй" хэмээн зvрх сэтгэл нь тvvнд итгvvлэн "шивнэнэ". Энэ vе тvvнд юутай ч зvйрлэшгvй гайхамшигтай мэт санагдах vе бий. Бусад анд нєхєд нь тvvнийг "харалган ", "сохор ", "тэнэг " гэж шоолж байвч, тvvнийг чин сэтгэлээсээ анзаарах нь vгvй. Дурласан хvний нvд сэтгэл, тvvнээс бусдыг олж харахаа больтол тэмvvлэн догдлох нь буй.

Болзож уулзах богино хоромд, дурласан нvд сэтгэл, олон зvйлийг анзаардаггvй. Зvрх сэтгэлд нь гайхамшигт симфони "эгшиглэж ", vvлтэй тэнгэр ч "цэлмэг ", vзvvртэй модод ч "цэцэгсээр дvvрэн" байхад, єєр юу хэрэгтэй гэж?

Харин гэрлэж хамтран амьдрах цагаасаа багагvй хугацааны дараа, vлгэрийн "гvнж ", "ханхvv" нь ердийн нэгэн болохыг мэдэрч эхэлнэ. Тэд гэр цэвэрлэж, ороо хурааж, хvvхдээ хуурайлж, хогоо асгаж, хоолоо хийж, аяга тавгаа угаах агшинд олон сул талууд илэрч , бас ч зєрчилдєнє. Чи тvvнд дурлаж буй ахуйдаа, сэтгэл зvрх тань бишрэл бахдалаар дvvрч байсан гайхамшигт чанаруудаа хэвээр vлдээхэд багагvй ухаан тэвчээр хэрэгтэй байдаг аж. Єчvvхэн алдаа бvрт анх олж харсан "гайхамшгаа "тохуурхал, доромжлол болгон дуудах нь, хайр сэтгэл хєрч дундрахын нэгэн шалтаг. Анх олж харсан, мэдэрч дурласан тэр гайхамшигт чанар нь цаг vргэлж усалж тордож байх учиртай гоёмсог "цэцэг ". Тvvнийгээ урам талархлын vгээр байнга "усалж "тордож байвал, улам ч гоёмсог сайхнаараа байж бусдад ч сайхан харагддаг. Харин тохуурхал, доромжлолын муу vгээр хатааж байвал, улам улмаар гандаж, унаж vгvй болно.

Єєрийн хайртай хvнээрээ "гоёж ", тvvгээрээ бахархаж, тvvнийгээ ямагт "тордож " байх нь энэ амьдралын бас нэгэн гайхамшиг юм.

Бие биенээсээ илvv байх гэдэг...
Монгол гэрийн тооныг 2 багана тулдаг. Аль нэгэн багана нь хазайвал, тооно нь хазайж, гэрийн хэлбэр, тэгш хэм нь алдагддаг. Тvvн лугаа адил, эхнэр нєхєр 2 єрх гэрийн хос багана. Тэд тооноо адил тэгш тулж байж л, тооно тэгш байж, єрх гэр зєв тэгш харагдана.

Харин гэр бvл болсон хосуудын нэгэн зєрчилдєєн, нэг нь нєгєєгєєсєє илvv байх гэдэг хvслээс vvддэг. Бусдын ємнє хэн нэг нь нєгєєгєєсєє илvv гэдгээ харуулах гэсэн мунхаг хvсэл, оролдлого л єрх гэрийн тооныг ганхуулдаг. Ийм мунхаг хvсэл оролдлого нь, бусдын дэргэд бие биенээ дарамтлан, "эвгvй байдалд " оруулах, анд нєхдийн ємнє шоолж "гутаах ", аав ээж, ах дvvсийн ємнє "сvрийг vзvvлэх ", "тєрхмєє vзээд бараан дээр гарах " гэхчилэн олон "шог vзэгдэл "-ийг бий болгоно. Бие биенээ vзэн ядах хэрнээ, бусдын ємнє "Ромео Жульетта " болж тоглох "драм " ч бас бий.

Харамсалтай нь гэр бvлийг гаднаас ажих хэн ч, хэн нэгний давуу дарангуйллыг бус, адил тэгш харьцаа хvндлэлийг л таашаадаг. Ямагт бие биенээ хvндэлж, яг л эрх тэгш харьцаж, єрєєл бусдын ємнє жvжиг тавилгvй, єєр єєрсдийн зангаар байна гэдэг их л ухаан тэвчээрийн илрэл болдог аж. Хоёрхон биеэрээ байж, бие биенээсээ илvv гаралгvй адил тэгш байж чадна гэдэг, єрх гэрийн тулгуур багана тэгш байхын vлгэр буюу. Амьдралын тєлєє хамтдаа зvтгэж, алив бvхнээ хамтдаа шийдэж, ав адилхан л хєдєлмєрлєж, ав адилхан л мэдэж байх нь адил тэгш байхын vндэс гэнэ.

Итгэж найдах гэдэг...
Монголчууд бид гэрлэсэн л бол бие биенээ єєрийн ємч гэж vздэг базаахгvй зуршилтай. Тийм болохоор vг яриаг нь цэнэж, vйл хєдлєлийг нь хянаж, алхаж гишгэхийг нь хорьж, ажиллаж, амрах бvрд нь хардаж "зовооно ".

"Хэлэмгий хvн сурамгай " гэдэгчлэн, єєрєє бусдыг "хормойдож " явсан бол єрєєл бусдыг яг л адил мэт "сэтгэнэ ". Хол байгаа нэгнээ хуурч мэхэлж байгаа байх хэмээн єєрийгєє шаналган зовооно. Хувцсан дээр наалдсан хялгас vс болгон "учиртай " мэт, хэлж ярьж буй vг бvхэн нь "хуурамч " мэт, аяглаж аашилж буй vйлдэл бvхэн нь "гэмтэй " мэт, алхаа гишгээ нь хvртэл "янхан " мэт санагдаж єєрийгєє тєдийгvй, єрєєл нэгнээ зовоох. Ийм айл, хэзээ мєдгvй асгарах аадар мэт "бараан ", хэт цахих тєдийд буух аянга мэт "тvгшvvртэй ", алдаж унагах мєчид хагарах шаазан шиг "хэврэг ", алдаж онох бvрд нэхэх хэрvvл шаналал "дvvрэн ".
Хэлж буй vг, хийж буй vйлдэл бvрийг нь цаг ямагт далдаас хянаж чадахгvйгээс хойш, итгэж, итгэл дааж амьдрахаас єєр сонголт vгvй. "Тэр минь наддаа маш их хайртай болохоор, намайгаа хуурч гомдоохыг хvсэхгvй " гэдэг итгэл л, итгэлийг даах ухаан л, хоосон хардлагын зовлонгоос аварна. Бие биедээ итгэж чадахгvй байнга хардаж, хардуулж амьдрахаас илvv "там " гэж vгvй.

"Хайртай бол хартай " бус "Хайртай бол итгэлтэй " байж гэмээ нь амьдрал тань тайван. Харин итгэлийг эвдэх гэдэг энэ л амьдралыг бутраадаг. Бутарсан амьдралыг эвлvvлэх гэдэг хагарсан шаазанг эвлvvлэн наах лугаа адил. Нэгэнт алдагдсан итгэлийг эргvvлж олох гэдэг амаргvй. Чухам vvнд л ухаан тэвчээрийн чагтага оршдог гэнэм. Эргvvлж олохгvй алдарсан итгэлээс, салж холдсон нь илvv амар байж болох. Эс тэгвээс "хариугаа авах " хvсэл, хорсол хамаг амьдралыг бvр л гутааж орхино.

Залхаж уйдах гэдэг...
Vргэлж зєрчилдєн маргалдаж, анх олж харсан гайхамшиг нь гутамшиг болон хувирч, илvv дарангуйлагч байх хvсэл нь дарамт болон хувирч, итгэл алдарч сэтгэл мохохын цагт бие биенээсээ залхаж уйдан, vзэн ядах болдог. "Нэг л олдох амьдрал шvv дээ " гэж єєртєє хэлэвч, нэгэнт тасарсан хайр, итгэл, хvндэтгэлийг буцааж залгах амаргvй. Яг энэ мєчид "єшєє хорсол " авах хvсэл нь олон хvнийг буруу зvйл рvv хєтєлдєг.

Саяхан сэтгvvлч Г.Золжаргалын хийсэн "Эр хvний нулимс " нэртэй баримтат кинонд , архинд орсон олон олон эрчvvд, амьдралаа, эхнэрээ буруутгаж байхыг vзсэн. Амьдралаа дааж авч явж чадаагvй байж, хоймортоо суун хvндлvvлэх тухай хэрхэн ярьж болох билээ. Архинаас vvдэлтэй цєхрєл шаналлын тєлєє эхнэрийнх нь зовлон багадаагvй. Єнєєдєр олон олон гэр бvлvvд архинаас, хардалтаас, худал хуурмагаас, арчаагvй залхуугаас, дарамт шаналгаанаас болж салж байгаа нь vнэн.

Vргэлж нэг зvйлээс болж, хэрvvл хийн, дарамтлаад байвал, залхаж уйдах гэдэг хvмvvний л араншин. Тэр л цагт эмтэрч хагарсан гангар шаазан, эвэндээ орж шинэ болно гэж vгvй. Хэрvvл, дарамтыг тэвчиж дийлэхгvйгээс олон олон хvмvvс архинд орж, гутарч гуниж л яваа. Шаазан аягыг эмтэрч хагалахгvйгээр авч явна гэдэг их л ухаан тэвчээр шаарддаг аж.

Тєгсгєл
"Би чамд хайртай" гэдэг vгийг хvн болгонд хэлж болдоггvйтэй адил, "хайртай л бол болоо " гэж энэхэн амьдралд хандаж болдоггvй юм. Нэгэнтээ миний бие "хайр хvндэтгэл итгэл " єгvvлэлдээ энэ тухай бас хєндсєн.

Бие биедээ дурлаж хайрлах vедээ анх олж харж мэдэрсэн, бахархал гайхамшиг тань "хvндэтгэл " болж, хожмын амьдралдаа хос багана адил тvшиг болон, бие биедээ итгэж байх нь энэ л амьдралын утга учир. Харин энэ бvхнийг хэрхэн хамгаалж, бэхжvvлэх нь єєр хэний ч бус зєвхєн та 2-ын ухаан тэвчээрийн хэмжvvр.

Хайрын бэлэг сарнай цэцгийг єдєр бvр усалж, арчилж тордож байх лугаа адил, хайр сэтгэлээ єдєр болгон энхрий сайхан vгсээр урамшуулж, биширч бaхадсан гайхамшигт чанарыг нь магтаал урмын vгээр байнга тэтгэж, тооно тулсан хос багана лугаа, адил тэгш байж, бие биедээ ямагт итгэж байх нь, сайхан хайрын шимт хєрс.

Єглєє бvр ажилдаа явахдаа бие биенээ чин сэтгэлийн хайраар vнсэж, єдєр ажил дээрээ бие биенээ санан мєрєєдєж, vдэш гэртээ яаран тэмvvлж ирэх нь энэ амьдралын баяр баясгалан. Бид ажил амьдралын нугачаанд алжааж ядран, vvртэж бухимдахдаа, энэхэн дэлхийд нэг л ирээд буцдаг гэдгээ тэр болгон санадаггvй. Энэхэн хоромд бие биенээ хайрлан халамжлахаас илvv жaргал vгvй. Харин хайртай байхаас, тэвчээр ухаан их хэрэг болох аж. Хvсээд бий болгож чадвал сайхан хайр єєр хаана ч биш, яг дэргэд чинь байгаа. Хайрын бурхан та нарыг ивээг.

Read more »

Debate: Why Is Cocaine Use Punished More Severely Than Steroids

In the wake of Francesco Flachi's latest transgression, Carlo Garganese hits out at the difference in punishment between footballers found guilty of taking recreational drugs and those who use performance enhancers.

In starting this debate I would like to make it very clear that I do not condone the taking of illegal drugs. The aim of this editorial is to show how the system that punishes drug users in football is flawed, and unfairly punishes those who abuse recreational substances such as cocaine.

First of all, compare the differences in retribution between the below sets of cases. In 2004, former Juventus midfielder Jonathan Bachini was suspended for nine months for cocaine usage, and he was then banned for life in 2006 when he tested positive again. Also in 2004, Adrian Mutu received a seven month sentence for failing a drugs test for cocaine (let’s ignore all the drama with Chelsea). Ex-Italy Under-21 goalkeeper Angelo Pagotto was disciplined for two years in 2000, and then eight years in 2007, for taking cocaine. Ex-Sampdoria favorite Francesco Flachi was sent to the sidelines for two years after trace amounts of cocaine were found in his system in 2007. He will likely be banned for life after it was revealed earlier this week he had failed another check.

Meanwhile, during the last decade, the following sets of players served the following punishments after being found guilty of using the banned performance enhancing anabolic steroid nandrolone. Fernando Couto – four months, Jaap Stam – four months, Edgar Davids – four months, Josep Guardiola – four months (he was recently cleared of wrongdoing), Manuele Blasi – five months.

Notice the difference? Now ask yourself: what is more unacceptable – taking recreational drugs or performance enhancing drugs?

At the very most, they are as bad as one another. But, for a footballer, it is surely worse to inject yourself with steroids than it is to snort a line of cocaine. By doing the former you are gaining an unfair advantage on the field for yourself and your team, thus increasing the chances of winning games and trophies. In simple terms – you are cheating. By doing the latter, you may also be damaging your body and football’s image but you are not cheating. On the contrary, you are actually decreasing your chances of success on a personal and collective level. Diego Maradona once famously said that he would have been a far better player had he not been addicted to cocaine.


Flachi - two years

With this in mind, why are the punishments far harsher for recreational abuse?

It can be argued that if a player wishes to take recreational drugs, it is not the primary responsibility of the authorities. Granted, a player who takes cocaine is setting a bad example to young children and this will not go down well with sponsors, but surely this is the club’s problem first and foremost. If their player is being unprofessional they must deal with it because they are paying the player’s wages and it is their results and season that may suffer.

Clubs will deal in-house with other issues such as gambling, violence, or alcoholism. Yet, you don’t see national federations and football associations dishing out bans for alcoholic players, or those who enjoy illegal activities such as visiting brothels and hiring prostitutes. Heck, even the thug that is Joey Barton, who has caused serious harm to others, has been welcomed back into the Premier League time and again after imprisonment. If anyone deserved a two-year ban, like Flachi, it was Barton.

The crackdown on recreational drugs is completely out of sync with reality. Only in football are players crucified for what often can be human error. Temptation is everywhere in this world, and sometimes when you are with the wrong company or at the wrong party – you can make an instinctive blunder. But with performance enhancers, footballers often know what they are doing. There is no doubt that there will be miscarriages of justice, as it seems was the case with Guardiola, but when an athlete takes steroids usually he is being calculating. For this reason, there deserves to be a larger punishment. In relative terms, it is like comparing murder with manslaughter.


Couto - four months

The music and film industry is dominated by stars who abuse drugs, but for some reason it is accepted. You didn’t see Lily Allen being banned from making records for two years when she did coke (although that would have been wonderful as her ‘music’ is terrible!), so why such the stigma attached with football?

While there should be no place in the game for any type of illegal drug use, there should be more of a balance in punishment between the two different crimes. A person should not be suspended for his first recreational offense. Instead he should be helped to overcome his problem by his club. If he repeatedly offends, then the authorities can step in.

As for performance enhancers, sentences should be doubled or even tripled. In athletics, the 800m Italian runner Andrea Longo served out a two year ban for nandrolone at the same time the likes of Stam, Davids and Couto sat out four months for the same misdemeanor. While track-and-field is so drug-fueled that it has almost become a farce, at least the punishment fits the crime when athletes are caught.

It is time there was a big rethink over drugs in football.

Read more »

Пандев “Интер Милан”-д тоглоно

Италийн Сери А лигийн аваргууд “Интер Милан” клуб довтлогч Горан Пандевтай гэрээ байгуулсан талаар албан ёсоор мэдэгдлээ. Гэрээ 2014 он хүртэл хүчин төгөлдөр үргэлжилнэ. “Лацио” клубт хүчин зүтгэж байсан Пандев багийнхаа удирдлагатай багагүй хугацаанд маргалдаж, хуулийн байгууллагад хандсаны

эцэст чөлөөт агент болсон бөгөөд түүнийг “Ливерпуль” зэрэг Европын томоохон клубууд сонирхож байсан боловч Пандев өөрөө Италид үлдэх шийдвэр гаргажээ. Тэрбээр хөлбөмбөгийн ертөнцөд хөл тавихдаа “Интер Милан” клубт харьяалагдаж, “Интер”-ийн данстай гурван жилийг өнгөрүүлсэн боловч насанд хүрэгчдийн багт нэг ч удаа тоглоогүй юм. Хэвлэлийн бага хурлын үеэр Македоны үндэсний шигшээ багийн тоглогч Пандев 4.5 жилийн хугацаатай гэрээ байгуулж, Хосе Моуриньогийн удирдлага дор тоглох болсондоо баяртай байгаагаа илэрхийлээд, “Би маш их баярлаж байна. Миний мөрөөдөл бол Интерт үлдэх явдал байсан. Гэтэл одоо бүр ч сайнаар эргэлээ. Би өсч торнисон, жинхэнэ эр хүн, жинхэнэ хөлбөмбөгч болсон. Харин өнөөдөр энд ирсэндээ туйлын их баяртай байна” гэжээ.

Read more »

Монголын Хөлбөмбөгийн Холбоо I хэсэг

Орчин үед улс орны хөгжлийн нэг ангилал нь яах аргагүй спорт болоод байгаа гэдэгт хэн ч маргахгүй. Ялангуяа хөлбөмбөг бүр онцгой нөлөөтэй. 2006 онд Германд болсон Хөлбөмбөгийн Дэлхийн аварга үүнийг батлах мэт. Нэг сарын турш дэлхийн нүд чих алаг бөмбөг дээр төвлөрч байхад бид ч яаж дутахав, очиж үзээгүй орныхоо далбааг нүүрэндээ зуруулчихсан, өөртэй нь ямар ч хамаагүй тамирчдыг балиашиглаж, өмнөөс нь уйлж харамсаж байх нь нэг талаар сайхан ч, нөгөө талаар эмгэнэлтэй. Хэдий болтол харийн улсыг дэмжиж явах билээ. Би Монголын шигшээ багийг Дэлхийн аваргад тоглосонгүй гэж хэлэх гэж байгаа юм биш, тэгж зүрхлэх ч үгүй.

Харин бид өнөөдрийг болтол Америкийн цэргийн бааз Гуам, Хятадын зугаа цэнгэлийн хот Макаотой ривал (өрсөлдөгчид)-ууд болоод явж байх юм. Ядаж тусгаар тогтносон албан ёсоор дэлхийд “хүлээн зөвшөөрөгдсөн” улс хожиж үзмээр байна.

Олимпийн Их наадмыг үзэгч, өрсөлдөөн, мөнгө санхүү, нэр хүнд, телевизийн шууд дамжуулах эрх, гишүүн орон гээд бүхий л төрлөөр хол хаядаг Олон Улсын Хөлбөмбөгийн холбоо (ОУХБХ - FIFA) хөлбөмбөгийн хөгжил нь удааширалтай, зогсонги, улсаас нь харж үздэггүй, санхүүгийн болон эд материалын эх үүсвэр багатай орнуудад ихээхэн хаялагтай байдаг. Удирдлага нь зөв менежмент бодлого явуулж чадвал хөгжихөд тийм ч хэцүү биш гэдгийг Ангол, Ардчилсан Конго, Сальвадор, Гвадэлуп, Малави, Того зэрэг улсаас харж болно. Манай улс 1998 оноос хойш Зүүн Ази (EAFF), Ази (AFF), Олон Улсын хөлбөмбөгийн холбоонд нэгдсэнээр Монгол руу орж ирэх мөнгөн болон эд материалын тусламж бороо шиг л цутгасан юм. Гэхдээ энэ талаар хөлбөмбөгчид нь ч өөрсдөө саяханыг хүртэл мэддэггүй байсан нь харамсалтай.

“ Гоол” төсөл

ОУХБХ ядуу буурай орнууддаа хөлбөмбөгийн спортыг хөгжүүлэх зорилгоор “Гоол” төслийг 100 гаруй оронд хэрэгжүүлж ирсэний нэг нь манай улс болж , 2001-10-29-ны өдөр Монголд дэлхийн стандартын шаардлага хангасан хиймэл зүлэгтэй цэнгэлдэх хүрээлэн барьж өгөх төсөл батлагдаж 450 000 мянган ам.доллар эхний ээлжинд орж ирэв (http://www.fifa.com/associations/association=mng/goalprogramme/newsid=521600.html эндээс харна уу). Нарийн бичиг Б.Ганболд “Таван цагариг” сонины 2001-09-26-ны өдрийн № 324-т өгсөн ярилцлагадаа “Бидэнд 40 000 хүний суудалтай цэнгэлдэх хүрээлэн барьж өгнө, нээлтийн үйл ажиллагаанд Пэлэ, Марадона, Платини, Круйфф нар ирж оролцоно, Англиас 3000 ам.долларын цалинтай 2 дасгалжуулагч ирж, бүх зардалыг ОУХБХ-ноос хариуцна” гэж хэлж билээ. Гэтэл одоо баригдчихсан байгаа нь 40 000 биш 4 000 хүний ч багтаамжгүй байгаа нь ам ажил хоёрын тэнгэр газар шиг зөрөөг харуулж байна. Төслийн дараагийн санхүүжилт 2004-09-22 онд батлагдаж 400 000 ам.доллар орж ирлээ. (http://www.fifa.com/associations/association=mng/goalprogramme/newsid=521604.html эндээс харна уу). Гоол төслийн хүрээнд орж ирсэн эд материалын зүйлсийг дурьдвал үүнээс их тоо гарна. Үндсэн хөлбөмбөгөө дагаад футзал, эмэгтэйчүүд, элсний хөлбөмбөгийн төрлүүд орж ирдгийн эхнийх 5000 хүний багтаамжтай Футзалны битүү дээвэртэй ордоны төсөл 2007-03-21-нд батлагдаж 1 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт орж ирсэн байна. (http://www.fifa.com/associations/association=mng/goalprogramme/newsid=533126.html эндээс харна уу). Дээрх мөнгөн дүн (нийт 1.850.000 ам.доллар) зөвхөн албан ёсоор FIFA.com дээр тавигдсан байна. Үүнээс гадна хичнээн их мөнгөн урсгал орж ирдэг гэж бодно. Жил бүр Ази, Зүүн Ази, Олон улсын хөлбөмбөгийн холбоо, Герман, Өмнөд Солонгос, Японоос бэлэг дурсгал, видео кассет, бөмбөг, хувцас хэрэглэл, тэтгэмж тасрахгүй. Азийн хөлбөмбөгийн холбооны ерөнхийлөгч Бин Хамман жилд 250 000 долларыг танай оронд хөлбөмбөг хөгжүүлэхэд (зөвхөн АХБХ-ноос) зориулан өгдөг гэж ногоон талбайн нээлтэнд ирэхдээ хэлж байсан билээ. Тэмцээний шагналд үргэлж гадны тусламжаар ирсэн бэлгийг өгнө. Анх санхүүгийн эх үүсвэр байхгүй гээд МХБХ-ныхон гаднаас цалинждаг байлаа. Бөмбөг, хувцас, хэрэглэл, сургалт семинар, тэмцээний шагнал, түрээсийн мөнгө, гадагшаа явах тэмцээний зардал гээд биднээс юу ч гарахгүй байсаар байтал тэр их мөнгө хаашаа хэний гараар алга болоод урсаад байна вэ?

Монголын удирдлагууд спортоо Топ-4 гэж ялгасны “ачаар” бусад спорт нь хаягдсан. Монголын Олимпт ордог чөлөөт бөх, бокс, жудо бөхийн холбоонд өөрсдийн гэх ордон байхгүй. Спортын төв ордондоо л байрлаж улсаар тэтгүүлдэг. Хөлбөмбөг бол юу ч дутагдсан бариад л, байгуулаад л, батлаад л өгдөг бараг 100 хувь гаднаас санхүүждэг ганц холбоо.

Монголчуудын хамгийн их үздэг спорт юу вэ?

Хөлбөмбөг яалт ч үгүй тэргүүлэх нь ойлгомжтой. Бөх, бокс гээд амжилт гаргадаг төрлүүдээс Монгол тамирчдаа л харна уу гэхээс бусдыг нь тоож үзэх ч үгүй. Хөлбөмбөгийн тамирчдыг харин ч нэг ёоз ёозоор нь хэлэх байлгүй. Хувцсыг нь ч төрөл бүрээр нь өмссөн хүүхдүүдийг зунжин л хардаг биз. Интэрнэтээр спортын худалдаа хийхэд хөлбөмбөгийн өмсгөл, бөмбөг, пүүз, гарын үсэг, бэлэг дурсгалын зүйлсийг манайхан хамгийн ихээр захиалсан байх юм. Хэд хоногийн өмнө 4 дэх удаагийн нээлтээ хийсэн Дуулиан -2020 тэмцээнд 239 багийн 2868 тамирчин оролцож байна (МХБХ-ноос биш Их Талын Дуулиан ТББ-ын зохион байгуулж буй тэмцээн). Монголд ийм олон хүүхэд зөвхөн Улаанбаатараас оролцож байгаа нь улсын хэмжээний ямарч тэмцээнийг бараа сураггуй хол хаяна. Хөлбөмбөгийн Улсын аварга хаана нь ч хүрэхгүй. Бүхий л телевиз хөлбөмбөгийн тоглолтуудыг оргил цагаараа гаргахыг зорих болов. Хөлбөмбөг үзүүлдэг үйлчилгээнийн газар, төрөл бүрийн номын тоо борооний дараах мөөг шиг олширч, спортын суваг нь гарахаа больсон Сүпэр Вижн телевизийн утасны хонх эвдрэх нь холгүй байна.

Дэлхийн II дайны дараах тусгаар тогтносон улсуудын Үндэсний спорт нь хөлбөмбөг болж байлаа. Япончууд сүмо, бэйсболтойгоо эн зэрэгцүүлэх болов. Удахгүй нэг номерийн спорт нь болно. Учир нь1990 онд Наран улсынхан хөлбөмбөг гэж бараг сонсоо ч үгүй байсан юм чинь. Солонгос киноны одууд хөлбөмбөгчидтэй суух нь сүүлийн жилүүдэд эрс өссөн нь Европыг санагдуулам. Олон ч улс, үндэсний спортоо хөлбөмбөгт “алдаж” байсан. Үнэхээр ард олныхон дийлэнх хувь нь сонирхоод үзээд байхад арга байж уу. Одоо манайд яг энэ давалгаа орж ирж байна. Тиймээс Монголд хөлбөмбөг хөгжихөд ямар ч бэрхшээл алга. Үзэгчдийн сонирхол, мэдлэг өндөр түвшинд очсон ч хөлбөмбөг хөгжихгүй байгаа нь Монголын хөлбөмбөгийн холбоотой асуудал салшгүй холбоотой.

Үргэлжлэл бий

Read more »

Монгол Улсын Иргэний Нисэх Ажиглалтын системтэй боллоо

ИНЕГ-ын удирдлагууд иргэний нисэхийн салбарт хийгдэж буй томоохон ажлын нэг болох бодит ажиглалтын системийн барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжүүдтэй танилцаж байна.

"Бодит ажиглалтын систем 3 ширхэг, DVOR/DME тоног төхөөрөмж 4 ширхэгийг худалдан авах, нийлүүлэх, суурилуулах, үүнтэй уялдсан барилга байгууламж, цахилгаан эрчим хүч, авто зам, байгаль орчны үнэлгээ зэрэг холбогдох дэд бүтцийн хамт гүйцэтгэх төсөл"-ийн ажил хэрэгжиж Техникийн болон Улсын комисс хүлээн авсантай холбогдуулан ИНЕГ-аас төслийн гүйцэтгэгч "Индра & Орбитнет ХХК" консерциумтэй байгуулсан гэрээг дүгнэх ажил хийгдэж байна.

ИНЕГ-аас дээрх гэрээт ажлыг техникийн шаардлага, гэрээний нөхцлийн дагуу шалган хүлээж авах комиссыг Аэронавигацийн мэргэжлийн хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн Я.Ариунбатаар ахлуулан байгууллаа.

Энэ ажлын хүрээнд 2009.11.27-ны өдөр ИНЕГ-ын болон холбогдох үйлдвэрлэлийн алба салбарын удирдлагууд Төв аймгийн Алтанбулаг сумын Мөнх-Өлзийт ууланд байрлах локаторын барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжтэй биечлэн танилцав.

Нислэгийн аюулгүй байдал, агаарын зайн багтаамжийг нэмэгдүүлэх, үйлчилгээний чанарыг сайжруулах чиглэлээр дээрхи тоног төхөөрөмжүүдийг бүрэн дүүрэн ашиглах, нислэгийн хөдөлгөөний удирдлагыг бодит ажиглалт буюу "харж удирдах" аргачлалд богино хугацаанд шилжүүлэх шилжилтийн төлөвлөгөө гаргах, үйлдвэрлэлд ашиглах талаар ИНЕГ-ын дарга холбогдох албан тушаалтнуудад тодорхой чиглэл, үүрэг даалгавар өгөв.

Read more »